Баланын жашоосундагы компьютердик оюндар
Компьютердик оюндарда оппоненттердин чоң армиясы бар, алар оюн индустриясын бардык өлүмдүү күнөөлөр менен күнөөлөөдөн тажабайт. Мен аларды жана айыптоолорду колдойм деп айта албайм. Албетте, алар негизсиз эмес. Бирок мен билгим келет: буга оюндар гана күнөөлүүбү? 1997-жылы Американын Падука провинциясындагы кышкы трагедия эсиңиздеби? Биринчи декабрдын кыштын жаркыраган таңында, 14 жаштагы Майкл Карнеал өзү менен кошо алты мылтыкты мектепке алып барган. Андан кийин ал бак-дарактарга жашынып, мектеп намазы бүткүчө күттү. Окуучулар чиркөөдөн чыга баштаганда, ал тезинен ок чыгарып, үч окуучуну өлтүрүп, дагы бешөө оор жаракат алган. Журналисттер каргашалуу окуяны бүт дүйнөгө кечиктирбестен билдиришти. Мен аны биринчи ката деп эсептейм. Неге? Кээ бир адамдар: “Эмне үчүн мен өзүм ушундай фокусту колдонуп, бүткүл дүйнөгө белгилүү боло албайм?” Деп ойлошу мүмкүн. Ишенсеңиз, дал ошондой ойлоно турган адамдар жетиштүү. Массалык маалымат каражаттары мындай чуулгандуу окуялар менен алардын жаман фантазиясын козутпашы керек. Бул менин жеке ишенимим. Бирок биз сөз эркиндигинин кепилдиги менен эркин коомдо жашап жатабыз жана бул фактыны элден жашыруу таптакыр тескерисинче болмок.
Тилекке каршы, менин жаман ойлорум ишке ашты. Каргашалуу окуя Колорадо шаарында Литтлтон чакан шаарында бир аздан кийин жаңырды. Эки жаш Эрик Харрис (18) жана Дилан Клеболд (17) мурунку тажрыйбаларын эске алышып, мектепке кол менен жасалган, радио менен башкарылган кыркка жакын миналарды алып келишти. Андан кийин алар миналарды жардырып, дүрбөлөңгө түшүп, аңчылык мылтыктарын мектептеги жолдошторуна аткылашты. Жыйырма бейкүнөө адам өлтүрүлдү. Полиция келгенде бул эки “баатыр” мектептин китепканасында өздөрүн атып салышкан. Биринчи өспүрүм менен болгон окуядагыдай эле, эки бала DOOM менен Quakeдин катуу күйөрмандары болушкан. Трио бардык убактысын таза салгылашууларга арнап, сүйүктүү оюндарына арналган веб-баракчалары бар жана деңгээлдерди түзүштү. Чектен чыккан жүрүм-турумдун себептерин талдап жатып, адистер ким күнөөлүү деген суроого кабылды? Өлтүрүлгөн балдардын Ата-энелери ким күнөөлүү экендигин жакшы билишкен. Алар көңүл ачуучу тармакты 130 миллион доллар менен сотко беришкен. Алар порно сайттардын үч ээсине, компьютердик оюндарды иштеп чыккан бир нече компанияга жана Warner Brothers кинокомпаниясына “Баскетбол күндөлүктөрү” тасмасы үчүн айып тагышты, мында башкы каарман мугалимин жана анын жолдошторун өлтүрөт. Бирок негизги стресс таш боор оюндарда болду. Прокуратура бул компаниялар чыгарган оюндар “зордук-зомбулукту өзгөчө жагымдуу жана жагымдуу көрсөтөт” деп талап кылууда.
Сурасам болот, эмне үчүн биринчи кезекте оюндар күнөөлүү? Жыл сайын миңдеген жаңы оюндар пайда болуп, аларды миңдеген адамдар ойношот. Оюндардын мазмунун кинодогу маалыматтык кирлердин көптүгү менен салыштырып болбойт. Менин жеке оюм: фильмдердин зордук-зомбулукка атаандаштары жок. Фильмдер чындыгында эле коркунучтуу нерселерди көрсөтөт: кылмыштар кандайча даярдалышы керек жана сизге окшогон адамдарды өлтүрүү кандай кызыктуу болот. Бул аспектте оюндар жетишсиз. Кинолордон тышкары бизде сыналгы бар, анда ар бир криминалдык отчетто адам өлтүрүүнүн ар кандай түрлөрү бар нерселер көрсөтүлөт. Сиз буга кабатыр болбойсузбу? Сот Майклдын жетиле элек психикасына оюндардын терс таасирин сөзсүз мойнуна алды. Бирок, экспертиза анын жетиштүү деңгээлде экендигин далилдеди! Андан кийин, ал кызмат мөөнөтүнүн алгачкы 25 жылында өргүүгө билет ала албай өмүр бою эркинен ажыратылды. Харрис менен Клеболдду башка сот соттошот.